احمدی‌نژاد با طرح پیشنهادی برای نامگذاری روزهای تعطیل به عنوان روز خانواده خواستار آن شد تا تعطیلی روزهای پنج‌شنبه در مقطع تحصیلی دبستان به سایر مقاطع تحصیلی و همه دستگاه‌های دولتی در سراسر کشور تسرّی یابد تا اعضای خانواده‌ها فرصت بیشتری برای کنار هم بودن و بهره‌بردن از زندگی خانوادگی داشته باشند.

* گزارش شورای عالی انقلاب فرهنگی؛

"ایران " دومین کشور کم‌تعطیلی جهان

بر اساس این گزارش، شورای عالی انقلاب فرهنگی در اسفندماه سال گذشته(89) وضعیت تعطیلات کشور را مورد بحث و بررسی قرار داد که در بخشی از گزارش دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی چنین آمده است؛

منظور از تعطیلی

تعطیلی روزی است که مفهوم خاص مذهبی، ملّی یا فرهنگی دارد و به تناسب آن مراسم جمعی (یا فردی) خاصی برپا می‌شود و هرکس با قطع کار به‌صورت کوتاه یا بلندمدت به منظور استراحت یا تفریح از آن بهره می‌برد. در تعطیلات شخص از محیط معمول کاری خود دور می‌شود تا به تجدید قوای جسمی، روانی و معنوی ساعات بیشتری را در خانه و خانواده بگذراند. شادی کردن، صله رحم، انجام فرایض مذهبی، کمک در کارهای منزل و امور جامانده در طی هفته و... از جمله کارهایی است که افراد در ایام تعطیل به آن می‌بپردازد.

در تعطیلات مربوط به مناسبت‌های مذهبی و برخی از مناسبت‌های ملی افراد برای شرکت در مراسم خاص آن روز دست از کار می‌کشند یا به احترام واقعه‌ای آن روز مذهبی کار را تعطیل می‌کنند که نشان دهنده اوضاع و شرایط غیرعادی و فوق‌العاده است.

آمار تعطیلات رسمی و غیر رسمی

هر کشور از یک یا دو تقویم (یا بیشتر) برای زمان‌بندی فعالیت‌های خود استفاده می‌کند. تعطیلات هر کشور رابطه مستقیم با تقویم مورد استفاده در آن دارد. معمولاً یک تقویم برای فعالیت‌های روزمره و اقتصادی و یک تقویم یا بیشتر برای فعالیت‌های مذهبی وجود دارد. در کشورهایی که یک مذهب مورد قبول اکثریت جامعه می‌باشد تعداد تقویم مذهبی وجود نداشته و مشکلات ناشی از آن کمتر خواهد بود و در کشورهایی که تقویم رسمی و مذهبی آنها یکی است، مشکلات یاد شده تقریباً صفر می‌باشد.

تعطیلات را می توان به 2 دسته تعطیلات رسمی و غیررسمی تقسیم کرد که خود دارای زیرشاخه‌هایی به شرح زیر است:

الف) تعطیلات رسمی:

1- تعطیلات فرهنگی: این تعطیلات ریشه در سنّت‌های هر ملّت دارد و با گذر زمان تقریباً تغییر چندانی نمی‌کنند.
2- تعطیلات ملّی: این تعطیلات با تغییر و روی کار آمدن هر حکومت تعیین می‌شوند.
3- تعطیلات مذهبی: این تعطیلات به دین (یا مذاهب) مورد اعتقاد مردم یک کشور بستگی دارند.
4- تعطیلات آخر هفته: تعطیلات آخر هفته نیز منشأ دینی دارند (هرچند کمتر به آن پرداخته می‌شود). در دین یهود شنبه، در مسیحیت یکشنبه و در اسلام روز جمعه جهت انجام فرائض و اعمال دینی تعطیل است. البته بسیاری از کشورها دو روز یعنی شنبه و یکشنبه را به‌عنوان تعطیلات آخر هفته در تقویم خود دارند.
5- تعطیلات آموزشی: که منحصر به سیستم آموزشی هر کشور است.
6- تعطیلات بین‌المللی (با عنوان روز جهانی): در این تعطیلات برخی دولت‌ها برای هماهنگی با سایر کشورها مناسبت آن روز را پذیرفته و تعطیل اعلام می‌کنند و از تعیین تعطیلی روز دیگر برای آن مناسبت خودداری می‌کنند.

ب) تعطیلات غیررسمی:
این تعطیلات بدون برنامه‌ریزی قبلی و ناشی از موارد ذیل است:
1-حوادث غیرمترقبه: تعطیلی به دلیل درگذشت یک شخصیت مهم یا تعدادی از افراد جامعه بر اثر یک حادثه.
2- شیوع بیماری: تعطیلی هنگام بروز یک بیماری خطرناک و همه‌گیر شدن آن در جامعه.
3- بلایای طبیعی و شرایط جوی: تعطیلی ناشی از زلزله، سیل، طوفان، برف سنگین، آلودگی هوا و... .
4- بین‌التعطیلین: هنگام قرار گرفتن یک روزکاری بین دو روز تعطیل.
5- تعطیلات پنهان: هنگام قرار گرفتن روزهای تعطیل گوناگون نزدیک به یکدیگر در تقویم.
6- اجلاس و مراسم‌های خاص: روزهایی که به دلیل برگزاری جلسات مهم بین‌المللی در کشور و به لحاظ تدابیر امنیتی تعطیل اعلام می‌گردد.

وضعیت تعطیلات در ایران

به‌طورکلی تعطیلات رسمی را می‌توان به 3 طبقه تعطیلات مذهبی، انقلابی و ملی تقسیم کرد:
1- تعطیلات مذهبی: این تعطیلات ریشه در اعتقادات دینی ملت‌ها دارند. این گونه تعطیلات در کشورهایی که تمایلات مذهبی قوی‌تری دارند بیشتر مشاهده می‌شود. کشورهایی همچون سوئد، نروژ، دانمارک، پرو و ایران در گروه کشورهایی قرار دارند که بیشترین تعطیلات مذهبی را به خود اختصاص داده‌اند.

تعطیلات مذهبی در ایران 15 روز است که گاهی به علت گردش سال قمری و 354 روزه بودن سال، یک یا دو روز بر این تعطیلات اضافه می‌‌شود. این تعطیلات عبارتند از تاسوعای حسینی، عاشورای حسینی، اربعین حسینی، 28 صفر وفات پیامبر اکرم(ص) و شهادت امام حسن(ع)، شهادت امام رضا(ع)، 17 ربیع میلاد رسول اکرم(ص) و امام جعفر صادق(ع)، شهادت حضرت زهرا(س)، شهادت امام صادق(ع)، عید مبعث، عید قربان، عید غدیر، عید فطر، میلاد حضرت امیرالمومنین(ع)، 21 رمضان روز شهادت امیرالمومنین(ع) و نیمه شعبان میلاد حضرت ولی عصر(عج).

2-تعطیلات انقلابی: این تعطیلات ارتباط نزدیکی با رژیم‌های حکومتی کشورها دارند. بررسی‌ها نشان می‌دهد کشورهایی که انقلاب‌های متعددی در آنها رخ داده است یا به تازگی حکومت و رژیم سیاسی جدید در آنها مستقر شده است؛ تعطیلات انقلابی بیشتری دارند.
کشورهایی همچون پورتوریکو، کنگو، کوبا، شیلی و کلمبیا جزو کشورهایی هستند که بیشترین تعطیلات انقلابی را دارند. در کشور ما نیز به دلیل استقرار حکومت جمهوری اسلامی از سال 1357 تعداد تعطیلات انقلابی افزایش داشته است.

تعطیلات انقلابی در ایران شامل چهار روز است که عبارتند از 12 فروردین روز جمهوری اسلامی، 14 خرداد رحلت حضرت امام خمینی(ره)، 15 خرداد سالگرد قیام 1342 و 22 بهمن، سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی.

3-تعطیلات ملی: تعطیلات ملی عموماً منشا تاریخی- فرهنگی داشته و بدین لحاظ این گروه از تعطیلات در کشورهایی که قدمت تاریخی بیشتری دارند بیشتر مشاهده می‌شوند؛ تعداد تعطیلات ملی در کشورهایی همچون چین، ژاپن، ایتالیا و ایران بیشتر از سایر کشورها است.

تعطیلات ملی در ایران شامل شش روز است که عبارتند از 4 روز اول فروردین، سیزده فروردین (روز طبیعت)، 29 اسفند روز ملی شدن صنعت نفت.

در 75 سال گذشته همواره تعطیلات مذهبی بیشترین سهم را در مجموع تعطیلات رسمی ایران داشته و معمولاً این سهم بین 50 تا 60 درصد کل تعطیلات بوده است. تعطیلات ملی نیز با تغییرات بسیار محدودی (بین 4 تا 6 روز) حدود 20 درصد تعطیلات رسمی را به خود اختصاص داده‌اند و در نهایت تعطیلات انقلابی که از نظر تعداد تقریباً معادل تعطیلات ملی است نیز حدود 20 درصد باقیمانده تعطیلات رسمی را به خود اختصاص داده‌اند. تنها حالت استثنا در خصوص تعطیلات انقلابی مربوط به سال 1358 است که معادل صفر است و علت آن تغییر رژیم حکومتی در ایران می‌باشد که تعطیلات حکومتی رژیم سابق حذف و تعطیلات نظام جدید انقلابی نیز شکل نگرفته بود.

بنابراین طبیعی است که هرگونه تغییر عمده و اساسی در وضعیت تعطیلات رسمی در جهت ساماندهی آنها باید به طور عمده معطوف به این بخش از تعطیلات باشد، هر چند در خصوص تعطیلات ملی و انقلابی نیز لازم است بازنگری اساسی صورت گیرد. تقریباً تمامی قوانین و مصوبات پس از انقلاب اسلامی در جهت افزایش روزهای تعطیل رسمی بوده است و این باعث افزایش تعطیلات رسمی از 15روز در سال 1358 به 25 روز در حال حاضر (معادل 67 درصد) شده که این افزایش قطعاً تبعات فراوان اقتصادی-اجتماعی به دنبال داشته است (مرکز پژوهش‌های مجلس،1384).

تعطیلات آخر هفته در ایران و کشورهای جهان

یکی از انواع تعطیلات رسمی، تعطیلات آخر هفته است که میزان آن در کشورهای مختلف بین یک تا دو روز در نوسان است. در ده سال گذشته هر سال حدود چهار روز (8/3روز) با تعطیلات روز جمعه مقارن شده است. بدین ترتیب می‌توان گفت تعطیلات رسمی در ایران عملاً بیست روز (4/20 روز) است.

تعطیلات رسمی ملی و انقلابی پراکندگی نامتوازنی در طول سال دارند، از سوی دیگر در تعطیلات مذهبی و به ویژه تعطیلات ملی (در ماه فروردین) روزهای تعطیل پیوسته می‌باشند، که باعث بروز مشکلاتی در جامعه از ابعاد مختلف می‌شود، به طور کلی تعطیلات مذهبی تقریباً از پراکندگی قابل قبول‌تری در طول سال(قمری) برخوردارند و تنها در ماه‌های محرم و صفر شاهد پیوستگی تعطیلات هستیم.

مقایسه وضعیت تعطیلات در ایران و برخی کشورهای جهان

یمن با شصت و هفت روز و ایران با هفتاد و هفت روز تعطیلات رسمی و آخر هفته دارای کمترین تعطیلات کلی و آذربایجان و عراق با یکصد و بیست و نه و یکصد و بیست و هشت روز تعطیلات رسمی و آخر هفته دارای بیشترین تعطیلات کلی هستند.

البته لازم به ذکر است که در ایران مجموع تعطیلات مذهبی، ملی و انقلابی در کشور 25 روز است (به غیر از موارد استثنای مربوط به گردش سال قمری و 354 روزه بودن سال) که با در نظر گرفتن 52 روز جمعه، مجموع تعطیلات رسمی در کشورمان 77 روز است و 288 روز کاری باقی می‌ماند. این در حالی است که با در نظر گرفتن نیمه تعطیل بودن روزهای پنجشنبه تعداد کل تعطیلات به 103 روز و تعداد روزهای کاری 262 روز است.

ابعاد و آثار تعطیلات

ابعاد اقتصادی تعطیلات: براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385، جمعیت کل کشور 5/70 میلیون نفر و تعداد شاغلین کشور 4/20 میلیون نفر بوده که براساس برآوردها، حدودا 5/12 میلیون نفر از این تعداد در فعالیت‌های صنعتی خدماتی مشغول کارند که مستقیماً از نظام رسمی کاری کشور تبعیت می‌کنند.

این بدان معنی است که 5/12 میلیون نفر، دویست و هشتاد و هشت روز در سال کار می‌کنند تا مصرف 365 روز 5/70 میلیون نفر را تامین کنند. معنی واضح‌تر این ارقام آن است که در کشور ما، هر یک نفر روز کار و تولید، معادل 4 نفر روز مصرف بوده که رابطه‌ای بسیار نامتوازن است، چرا که هر یک نفر، مصرف چهار نفر را تأمین می‌کند. یکی از دلایل اصلی این عدم توازن در کنار بالا بودن نرخ بیکاری علی‌رغم تلاش‌های خوب صورت گرفته و بازدهی کاری بسیار پایین است؛ از طرف دیگر اگر 950 هزار میلیارد ریال درآمد ایجاد شده در بخش‌های ذکر شده را بر تعداد روزهای کاری تقسیم کنیم به عدد حدود 3290 میلیارد ریال می‌رسیم. یعنی در هر یک روز کاری حدود 3290 میلیارد ریال درآمد جدید در کشور ایجاد می‌شود.

هر چند رقم ذکر شده متوسط درآمد ایجاد شده در هر روز کاری است اما با توجه به فرصت‌های خالی موجود در اقتصاد کشور، می‌توان فاصله بین متوسط درآمد ایجاد شده در هر روز کاری را با هزینه فرصت یک روز کار نکردن تقریباً مساوی دانست و آن را متوسط افزایش درآمد کشور در اثر اضافه شدن یک روز به روزهای کاری در نظر گرفت، بنابراین هر روز تعطیل تقریبا سه هزار و سیصد میلیارد ریال به اقتصاد کشور صدمه وارد می‌کند . از طرفی بدلیل اینکه مالیات‌های غیرمستقیم دولت تا اندازه زیادی مستقل از تعداد روزهای کاری است در اثر هر روز تعطیل، مقداری از درآمد مالی دولت نیز کاسته می‌شود. با انجام محاسبات براساس داده‌های معتبر موجود، به ازای هر روز تعطیل حدود 835 میلیارد ریال از درآمدهای دولت کاسته می‌شود. پس در نهایت هر روز تعطیل، در مجموع 4135 میلیارد ریال برای کشور هزینه دارد.

در گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس انجام داده با استناد به آمارهای صندوق بین‌المللی پول، تولید ناخالص داخلی ایران 97 میلیارد دلار اعلام شده است. در این گزارش تصریح شده هر روز تعطیلی اضافی (با فرض مجموع 220 روز کاری) 24 میلیون دلار از تولید ناخالص داخلی خواهد کاست. اگر چنین مبنایی برای احتساب اثر تعطیلات بر تولید ناخالص داخلی پذیرفته شود و میزان روزهای کاری با توجه به آنکه تعداد تعطیلات رسمی به علاوه پنجشنبه و جمعه ها 104 روز است به 200 روز کاهش یابد نتیجه آثار تعطیلات بر GDP در سال‌های اخیر بسیار بیشتر خواهد شد.

در گزارش مرکز پژوهش‌ها تعداد روزهای کاری 200 روز اعلام شده است، آخرین آمارهای بانک مرکزی نیز بیانگر آن است که تولید ناخالص داخلی کشور در سال 85 ، 201 هزار میلیارد تومان بوده است. بنابراین با پیروی از شیوه استفاده شده در مرکز پژوهش‌های مجلس می‌توان نتیجه گرفت هر روز تعطیلی اضافی، در حدود 913 میلیارد تومان از تولید ناخالص داخلی کشور خواهد کاست.

در کنار این آثار اقتصادی مطالعات مرکز پژوهش‌ها نشان داده بهره‌وری نیروی کار روزهای پس از تعطیلات در مقایسه با روزهای دیگر بسیار پایین‌تر است. پایین بودن بهره‌وری در روزهای بعد از تعطیلات برای کشوری که با فقر بهره‌وری نیروی کار و عوامل تولید روبه‌رو است. این ضرورت زمانی عینیت بیشتری می‌یابد که به این جمله وزیر سابق اقتصاد و کار آلمان توجه شود. حسین عبده تبریزی در سرمقاله یی 6آبان سال گذشته روزنامه سرمایه به نقل از وی نوشت: "نیم درصد از رشد اقتصادی سال 2004 آلمان به دلیل کاهش تعطیلات عمومی بود ".

طبق محاسبات در صورت کاهش تنها پنج روز از تعطیلات رسمی کشور بیش از 7000 میلیارد ریال از هزینه‌های دستمزدی که بابت روزهای تعطیل رسمی به اقتصاد مملکت تحمیل می‌شود، کاسته خواهد شد. تعطیلات در کشور فیلیپین توانسته میزان تولید را تا 5/3 درصد افزایش دهد که علت اصلی آن رشد صنعت گردشگری و توریسم شامل رستوران‌داری، هتل‌داری، حمل و نقل و... است.

ابعاد اجتماعی و سیاسی تعطیلات: از 25 روز تعطیل رسمی تنها چهار روز متعلق به تعطیلات انقلابی است که ‌این چهار روز عبارتند از دوازدهم فروردین (روز جمهوری اسلامی)، چهاردهم خرداد (سالروزرحلت امام خمینی (ره)، پانزدهم خرداد (قیام 15 خرداد) و بیست و دوم بهمن (روز پیروزی انقلاب اسلامی).

 آثار فردی تعطیلات و نحوه استفاده صحیح از آن

با توجه به نحوه‌ استفاده‌ صحیح از تعطیلی (مدیریت فردی تعطیلی) آثار مثبت آن در فرد و رضایتمندی وی قابل مشاهده خواهد بود.

انجام اعمال مذهبی: هنگام تعطیلی آخرین روز هفته و تعطیلات مذهبی فرصت خوبی برای جدایی از مسایل دنیوی و پرداختن به معنویات می‌باشد.

استراحت: تعطیلی آخر هفته برای استراحت و رفع خستگی کار هفتگی در نظر گرفته شده مگر در موارد استثنا (مانند فشارکاری در یک دوره زمانی یا بیماری که با مرخصی قابل رفع می‌باشد).

تفریح: برای ایجاد روحیه‌ی شاد در خود و دیگران، احتیاج به روزهای تعطیلی با مضمون جشن و عید می‌باشد.

گردش: برای انبساط خاطر، شناخت موهبت‌های الهی و بدست آوردن آگاهی و اطلاعات مفید از کشور و جهانی که در آن زندگی می‌کنیم از روزهای تعطیل برای امر گردشگری استفاده می‌شود.

دید و بازدید: شغل‌های امروزی و دوری محل زندگی فامیل، دوستان و آشنایان (با وجود وسایل ارتباطی مختلف) باعث کم شدن ارتباطات نزدیک گردیده است که از مهمترین مسایل فرهنگی ـ اجتماعی می‌باشد و احتیاج به فرصتی فارغ از کار روزانه (تعطیلی) دارد تا به این مهم پرداخته شود.

انجام کارهای شخصی: برخی کارهای شخصی در هنگام فراغت از کار روزانه به دلیل فرصت کوتاه قابل انجام نمی‌باشند و احتیاج به زمان بیشتری دارند که این امر در روزهای تعطیل تحقق پذیر است.

انجام کارهای عقب‌افتاده: برخی کارها به دلیل گرفتاری یا دلایل دیگر به تاخیر می‌افتند که روز تعطیل فرصت خوبی برای انجام یا اتمام آنهاست.